Kök hücre tedavisi nasıl yapılır?
Rejenaratif tıp ve kök hücre tedavileri, son yıllarda gelişen teknolojiyle birlikte önemli yol kat etmiştir. İlk temelleri 1950’li yıllarda veteriner hekim, değerli hocamız Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün tarafından atılmıştır. 1960’lı yıllarda “İnsanlar embriyondan gelişiyor. Yani embriyo hücrelerinde her organımızın kökü var. Bu hücrelerden, insanın hasta olan organının yenisinin üretilmesi mümkün” diyerek son yıllarda dünya çapında binlerce yayını yapılan kök hücre araştırmalarının öncüsü olmuştur. Aygün, insanlardaki kök hücre çalışmalarına ağırlık vermiş, doku kültüründe ürettiği kök hücreleri intravenöz ve intramusküler yollar ile insana vermiş, cenindeki organın dokusundan üretilen kök hücrelerinin, hastanın aynı organındaki dokuya kan yoluyla giderek kendini o dokudaki hücreler yerine koyup fonksiyonunu üstlendiğini ve bozukluğu düzelttiğini bulmuştur. Bu yolla da tümörleri, şizofreniyi, kalp, karaciğer ve böbrek hastalıklarını ve felci tedavi etmiştir.
Çalışmalarının birçoğu Almanca yayınlanmıştır
Almanya’da 1960 yılında adına kurulan “Aygün İnstitüt”de 200 Alman çocuğunu kök hücre ile tedavi etmiş, yazdığı kitapta hayvan ceninleri üzerindeki çalışmalarını ilk kez dünyaya “Kök Hücre” olarak tanıtmış ve ilan etmiştir.
Hayvan hastalıkları üzerine başlattığı hücre kültürü araştırmalarının 40 yıldan beri aralıksız sürdürerek insan sağlığının da yararına sunan Ord. Prof. Dr. Aygün, böylece tıp tarihinde tüberküloz, tetanos ve kanser araştırmalarında unutulmaz örnekler veren hekim-veteriner işbirliğinde yirminci yüzyılın son yarısında uluslararası anlamda bir yenisini eklemiştir. O yıllarda rahmetli hocamız araştırmaları için bir laboratuvar istemiş, ancak kendisine tahsis edilmemiş ve çalışmalarının birçoğu Almanca olarak yayınlanmıştır. Bu değerli bilim insanının çalışmalarını ne yazık ki çok sonraları öğrendik. Bizim amacımız dünyada hızla gelişen kök hücre ve biyoteknoloji çalışmalarını veteriner hekimlik alanında ülkemize taşımak ve öncü olmaktır.
Rejeneratif Tıp nedir?
Rejeneratif tıp; yaş, hastalık, hasar veya doğuştan bozukluklar sebebiyle fonksiyonlarını yitiren doku veya organların tamiri veya değişimi için, canlı fonksiyonel dokular yaratma işlemidir. Rejeneratif tıpta başarı iki şekilde elde edilebilir:
Daha önce iyileştirilemez olan organ veya dokuların, kendi kendilerini iyileştirebilmeleri için onları uyararak,
Vücudun kendini iyileştiremediği zamanlarda, vücut dışında manipüle edilen ve geliştirilen doku veya hücrelerin transplantasyonu ile.
VCell kök hücre üretim merkezi, dünyada gelişen tıp teknolojileri ve rejeneratif tıp uygulamaları ile birlikte ortaya çıkmış, geleneksel tedavi yöntemleri ile çözüm bulunamayan pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan Kök Hücrelerin üretimini gerçekleştirebilen bir laboratuvarda hizmet vermeye başlamıştır.
Kök Hücre (Stem Cell) nedir?
Kök hücreler, uzun süre kendini yenileyebilme kapasitesi olan ve belli sinyaller ile farklılaşabilen, farklılaşmamış öncül hücrelerdir. Farklılaşma, özelleşmiş fonksiyonel hücrelerin oluşmasına neden olur ve genellikle daha kısıtlı potansiyelde yavru hücrelerin üretimi yoluyla ilerlerler. Önemli olarak, kök hücre popülasyonları, kök hücre fonksiyonlarını koordine edebileceği ve koruyabileceği selüler ve ekstraselüler sinyallerin entegre olabileceği, spesifik çevrelere (nişler) yerleşirler. Özetle kök hücreler;
- Bölünerek kendini yenileyebilen,
- Farklılaşarak, farklı hücre tiplerine dönüşebilen
- Vücutta belirli bölgelere göç edebilen, öncül hücrelerdir.
Vücudun farklı yerlerinden elde edilen pek çok farklı tip kök hücreler vardır. Her kök hücre tipinin farklılaşabilme potansiyeli birbirinden farklıdır. Vücuttaki belirli bir amacı karşılamak için, o dokuya özgü kök hücre tipi kullanılır. Dokuya özgü kök hücreler potansiyelleri ile sınırlıdırlar ve genellikle bulundukları yerdeki hücre tiplerine farklılaşabilirler. Örneğin, kemik iliğinde bulunan, kan üreten kök hücreler (hematopoietik kök hücreler) kan rejenerasyonunu sağlarken, nöral kök hücreler, beyindeki nöronları oluştururlar. Bu yüzden, kök hücrelerin birbirlerine olan avantajlarından ziyade, hastaların rahatsızlıklarına, bu rahatsızlıkları en avantajlı şekilde tedavi edecek doğru tip kök hücrelerin seçimi ve kullanımı ile cevap vermek önemlidir. Çeşitli doku ve organlardan elde edilen kök hücreler, hasar görmüş ya da işlevini yitirmiş doku ve organların rejenerasyonlarında rol oynarlar.
Mezenkimal kök hücreler
Mezenkimal Kök Hücre (MKH), bağ dokuda bulunan erişkin bir kök hücre tipidir. Bu hücreler, vücutta bulundukları dokulardan hasarlı dokulara geçme yeteneğine ve her ortamda farklılaşma özelliğine sahiptirler. Bağ doku elemanlarına (kas, tendon, ligament, kemik, kıkırdak, sinir, yağ gibi) farklılaşabilen MKH’ler, bu dokularda oluşan hasarların tedavisi için güvenli ve etkin bir alternatif seçenek sunmaktadırlar.
VCell’de üretilmekte olan kedi ve köpek MKH’leri, doğum esnasında toplanan kedi ve köpek göbek bağlarından elde edilmektedirler. Göbek bağı, MKH bakımından çok zengin bir dokudur. Sağlıklı kedi ve köpeklerden toplanan göbek bağlarından, VCell laboratuvarlarında MKH’ler ayrıştırılır ve bu hücreler vücudu taklit eden ortamlarda, ileri teknoloji ürünü hassas yöntemler ile 6-8 hafta boyunca çoğaltılır. Çoğaltılan hücrelerin etkinliği ve güvenilirliği çeşitli analizler ile gösterildikten sonra, bankalama amacıyla -150OC koşullarında saklanır. MKH ürünü, tedavi uygulanacak hastaya özel doz ve hacimlerde, uygulama yapılacak gün taze olarak hazırlanır ve hekimlerin kullanımına sunulur.
Veteriner hekimlikte kök hücrelerin en yaygın kullanımı köpek kedi ve atlarda osteoartritlerde olmuştur. Bununla birlikte, potansiyel kullanım alanları olarak;
- Omurga hasarlarına bağlı olarak oluşan omurilik yaralanmalarında sinir dokunun rejenerasyonu,
- Böbrek ve karaciğer hastalıklarının tedavisi,
- Kalp hastalıklarının (kardiyomiyopatiler) tedavisi,
- Eklemlerdeki kıkırdak hasarlarının tedavisi,
- İyileşmeyen yaraların, yanıkların ve yara/yanık izlerinin tedavisi sayılabilir.
Her yıl onlarca evcil hayvan travmaya bağlı felçler nedeniyle uyutulmakta ya da zor şartlarda yaşayarak kısa zamanda yaşamını yitirmektedir. Bu tür felçlerin tedavisinde MKH kullanımı önemli bir tedavi şansı sağlamaktadır. Yine kedilerde çok sık rastlanan böbrek yetmezliğinin tedavisinde kök hücreler bir umut olmuştur.
Tüm bunların yanı sıra, MKH’lerin bağışıklık sistemini düzenleyici ve baskılayıcı özellikleri, alerjilerde (atopi) de klinik kullanım imkanı sağlamaktadır. Ortopedide eklem hastalıklarında tendon ve ligament hasarlarında otolog ya da allojenik kök hücreler kullanılmakta ve önemli başarı elde edilmektedir.
Mezenkimal kök hücre tedavisi nasıl yapılır?
MKH’ler otolog (hastanın kendi dokusundan elde edilen MKH’lerin yine kendine uygulanması) veya allojenik (farklı bir donörden elde edilen MKH’lerin farklı hastalara uygulanması) olarak uygulanabilirler.
VetCell laboratuvarlarında allojenik kullanıma uygun olarak hazırlanmış MKH’ler, ihtiyaç halinde hemen uygulanabilecek şekilde bankalanmaktadır.
Bununla birlikte, otolog MKH uygulaması yapılması gerektiği durumlarda, hastadan az bir miktarda yağ doku toplanması gerekmektedir. Bu prosedür tipik olarak hasta anestezi altındayken yapılır. Yağ hücreleri çoğu zaman kasık veya omuz bölgesindeki küçük bir insizyondan toplanır. Toplanan bu yağ doku içerisindeki MKH’ler ayrıştırılır ve 4-6 hafta süren bir üretim süreci ile hastaya uygulanabilir miktarda hücre üretilir. Hekim ve hastanın müsaitliğine göre bu hücreler uygulama zamanına kadar sağlıklı bir şekilde laboratuvarlarda saklanabilir. MKH’ler hastalığın türüne göre, sistemik veya lokal olarak uygulanabilir.
